«Η κρίση δεν είναι οικονομική, αλλά πολιτιστική»
Φράση τσίχλα στα στόματα όλων των Ελλήνων, που χωρίς σκέψη την αναπαράγουμε επτά χρόνια τώρα. Αν και έχει χάσει τη γεύση της, από συνήθεια συνεχίζουμε να την μασουλάμε αντί να τη φτύσουμε στις μούρες των ψευτοαναλυτών των μέσων.
Φυσικά και είναι αληθής η φράση αυτή, αλλά αποτελεί μέρος μιας μεγαλύτερης αλήθειας που τεχνηέντως αποκρύπτεται: Η ευθύνη για την κρίση είναι πρωτίστως προσωπική και αυτό αποτελεί τη δική μου κρίση για την κρίση.
Δε θα περιμέναμε φυσικά ο κάθε πολιτικάντης να μας καταλογίσει τέτοιου είδους ευθύνες γιατί μετά θα τον “μαυρίζαμε”, οπότε πιπιλάμε όλοι την καραμέλα ότι γενικώς και αορίστως η δύσκολη περίοδος οφείλεται σε μία πολιτιστική απαξία.
Ποιος όμως φέρει τον πολιτισμό; Ποιος θα έπρεπε να τον κουβαλάει στις πλάτες του σαν πολύτιμο φορτίο; Ποιος θα έπρεπε να θεωρεί τον πολιτισμό σαν τη μοναδική κληρονομιά που μας έχει απομείνει; Εμείς ή κάποιος αόρατος φορέας πολιτισμού;
Κατά βάθος ξέρουμε την απάντηση, αλλά αρνούμαστε να την παραδεχτούμε, γιατί το να κουβαλάς τον πολιτισμό σου απαιτεί δύναμη και προσπάθεια μεγάλη, που λίγοι από μας την έχουν ή ακόμα καλύτερα: λίγοι από μας θέλουν να την έχουν.
«Η κρίση δεν είναι οικονομική, είναι πολιτιστική, αλλά κυρίως προσωπική».
Έτσι κάπως θα έπρεπε να είναι η φράση και αν αντιλαμβανόμασταν την ουσία, τότε είναι πιθανόν να μην είχαμε υποστεί – σε μεγάλο βαθμό – τις συνέπειες της κρίσης.
Η απόδειξη ότι φταίμε εμείς για την κρίση είναι ότι πολιτισμό έχουμε και μάλιστα ιδιαιτέρως πλούσιο. Μπορεί στην παρούσα φάση να μην παράγουμε τίποτα αξιοσημείωτο, αλλά έχουμε τα παλιά. Όχι όμως τα πολύ παλιά.
Δεν πρόκειται να μιλήσω για την αρχαία Ελλάδα, γιατί πιστεύω ότι καμία σχέση δεν έχουμε με κείνους τους τύπους που έμεναν τότε στον ίδιο τόπο που μένουμε εμείς σήμερα και ευτυχώς. Ποτέ δε συμπάθησα τον πολιτισμό αυτόν παρά μόνο το μεγάλο τους επίτευγμα, την επινόηση της αφήγησης μέσω του θεάτρου, που ακόμα και σήμερα αποτελεί μπούσουλα για κάθε ιστορία που γράφεται ή θα γραφτεί.
Οι νέοι Έλληνες δημιούργησαν λαμπρό πολιτισμό και δεν είναι πλάκα αυτό. Θα μου αντιτείνετε εύλογα, ότι επηρεάστηκαν από τους αρχαίους και γι’ αυτό παρήγαγαν σημαντικό έργο και θα σας απαντήσω ότι έχετε δίκιο. Επηρεάστηκαν όμως τόσο από τον αρχαίο πολιτισμό, όσο και από την ανατολή ή τη δύση.
Επανέρχομαι τώρα στις ευθύνες μας:
Η χώρα μας γέννησε μεγάλους καλλιτέχνες οι οποίοι μην μπορώντας να κάνουν αλλιώς, έφτιαξαν τον “Ερωτικό Λόγο”, τους “Ελληνικούς Χορούς”, το “Για Μια Μικρή Λευκή Αχιβάδα”, “Το Φως που καίει”, και άλλα πολλά έργα πολύ σημαντικά, απ’ ότι φαίνεται μόνο για τους ίδιους και καμιά δεκαριά “καμένους κουλτουριάρηδες”. Είμαι σίγουρος ότι οι περισσότεροι από μας, δεν έχουμε ιδέα για τα παραπάνω, αλλά ούτε που καταλαβαίνουμε για ποιόν λόγο θα έπρεπε να ξέρουμε τη μικρή λευκή αχιβάδα αυτοπροσώπως ή ένα φως που καίει (λες και τα φώτα δεν καίνε γενικώς) ή ακόμα και κάποιους ελληνικούς χορούς, που σημειωτέον δεν είναι ζεϊμπέκικα.
Δεν ακούσαμε ποτέ το “Άξιον Εστί” ολόκληρο παρά μόνο μερικά τραγούδια και αυτά στις επετείους του πολυτεχνείου, που παρεμπιπτόντως ο Ελύτης δεν το έγραψε για κανένα πολυτεχνείο και ούτε ποτέ πέρασε απ’ το μυαλό μας ότι “η μπαλάντα του κυρ Μέντιου” είναι ποίημα και μάλιστα από τα πιο “αριστερά” που έχουν γραφτεί ποτέ.
Ο Χατζιδάκις, ο Βάρναλης, ο Σολωμός, ο Βαμβακάρης και άλλοι πολλοί έκαναν αυτό που η εσωτερική τους παρόρμηση τους επέβαλε. Έφτιαξαν ωραία πράγματα και εμείς θα έπρεπε να τα κουβαλήσουμε στις πλάτες μας για να τα δώσουμε στα παιδιά μας και αυτή η διαδικασία να διαρκεί εσαεί. Το κάναμε αυτό;
Μην παρεξηγείτε τις προθέσεις μου. Δεν σας “κουνάω το δάχτυλο”. Είμαι κι εγώ το ίδιο ανίδεος για άλλα πράγματα, που μπορεί εσείς “να τα σπάτε”, αλλά στο blog αυτό εγώ γράφω και καλό είναι να καταπιάνομαι με θέματα που γνωρίζω.
Παρόλα αυτά θα κατανοήσω τη μία και μοναδική ένσταση που αυτόματα δημιουργείται διαβάζοντας κάποιος το παραπάνω κείμενο: «Και αν αυτοί, οι μεγάλοι δημιουργοί δεν κατάφεραν να διεισδύσουν στην ψυχή του Έλληνα; Γιατί πρέπει να φταίει ο απλός κόσμος και όχι οι ίδιοι που ήσαν απόμακροι και ακατανόητοι; Μήπως αυτοί δεν έκαναν καλά τη δουλειά τους;»
Πράγματι, αυτή η εκδοχή μπορεί να ισχύει, απλά μένει να την αποδείξουμε.
Προτείνω λοιπόν, να τους ξεχάσουμε για λίγο τους μεγάλους και να πορευτούμε σαν να μην υπήρξαν ποτέ. Να προχωρήσουμε προς το μέλλον χωρίς τα δεκανίκια τους και κάθε φορά που θα ακούσουμε τη μουσική του Χατζιδάκι να κλείσουμε τ’ αυτιά μας. Να κλείσουμε τα μάτια μας επιδεικτικά στους πίνακες του Γύζη και να μην ξανατραγουδήσουμε τον εθνικό ύμνο.
Και αν συμβούν όλα αυτά και είμαστε ευτυχισμένοι, τότε οι μεγάλοι δεν έκαναν καλά τη δουλειά τους.
